Blog Post
zwart-donker-midden-licht-wit
ingeborg Laninga • mrt. 25, 2020
Tonen
Het meest belangrijk tijdens het schilderen, als je plasticiteit wil suggereren, is dat je ziet hoe donker of licht een kleur is ten opzichte van zijn omgeving. Vaak begin ik niet met de kleur, maar met studies naar de licht-donker balans in het onderwerp dat ik wil schilderen. Als je van een foto werkt is het handig om eerst een zwart-wit kopie te bestuderen. (kijk ook naar mijn tekenopdracht, deze post heet 'tekenen van een foto in tinten').
Zwart gebruik ik zelden. Heel donker kun je mengen door complementaire kleuren samen te voegen. Probeer dat maar eens: Maak een mooie diepe paars en voeg wat geel toe totdat het grijs wordt. Wordt je kleur groenig? Dan moet je wat meer rood toevoegen. Wordt hij bruinig, dan heb je juist meer blauw nodig. Dit principe is de basis van het mengen van kleur. Het helpt enorm als je de kleurencirkel van Itten een beetje in je hoofd hebt.
Een snellere manier van "zwart" mengen is Ultramarijn Blauw en Rauwe Omber mengen. Heb je andere blauwen? Of juist alleen gebrande omber of een gebrande sienna? Probeer dat dan. Het gaat erom dat je met iets blauwigs en iets oranjeachtigs tot een zwartigs komt (ofwel een donker). Dit noemen we donkere tonen.
Nog sneller is gewoon een kant en klare zwart te pakken. De reden dat dit vaak afgeraden wordt, is omdat deze zwarten zo grauw zijn en weinig levendig. Ze vertroebelen je kleuren ook heel erg, mocht je hiermee je kleuren donkerder willen mengen en zo tot een andere tint van je kleur willen komen. Veel mooier is het om kleuren donkerder te maken, door ze complementair te mengen. Een zelfgemengd donker of zwart is veel levendiger dan een kant-en-klaar zwart. Vind je het toch veel gedoe, dan raad ik je aan een Paynes Grey te proberen. Deze is wat blauwiger en minder dominant dan een kant-en-klare zwart.
In het mengschema hieronder gebruik ik een paynes-grey, om het mengen van grijzen simpel uit te leggen. Vervang deze Paynes Grey gewoon voor een zelf-gemengd "zwart" en de rest van dit mengschema werkt hetzelfde om tot de grijstinten te komen, alleen heb je een ander (meer levendig) zwart als uitgangspunt, wat je grijstinten waarschijnlijk ook meer "levendigheid' geeft.
Als je dit stappenplan volgt, met aan de linkerkant een zwart (kant-en-klaar of zelf gemaakt) en rechts een wit op je palet, kun je heel gestructureerd verschillende tonen mengen:
1. Van zwart en wit meng je in het midden een grijs die heir precies tussen in zit = middengrijs
2. Van het middengrijs meng je een beetje met zwart tot een donkergrijs
3. van je middengrijs meng je een beetje met wit tot een lichtgrijs
Je hebt nu 5 tinten op je palet:
1. Zwart
2. Donkergrijs
3. Middengrijs
4. Lichtgrijs
5. Wit
Zorg ervoor dat de tinten ver genoeg uit elkaar liggen, je moet wel verschil zien tussen de verschillende waardes.
Het is een leerzame oefening om het schilderij dat je wilt maken eerst eens een onderschildering te geven waarbij je alleen maar let op licht-donker.
Zodra je dan met kleur gaat werken kun je de vraag: "hoe donker of licht is de kleur die ik zie?" veel makkelijker beantwoorden. Je zal veel minder de weg kwijt raken op je palet als je kleuren gaat mengen. Vaak is elke kleurtoon geschikt, zodra je hem maar in de juiste tint gebruikt. Dus m.a.w: de kleur die je kiest maakt vaak niet eens zoveel uit, zodra het licht-donker in je werk maar klopt.
In de praktijk worden de begrippen toon-tint nogal doorelkaar gebruikt. Ik betrap mezelf daar ook vaak op.
Kleurtoon is eigenlijk de kleur zelf, zonder wit of zwart. Dit kunnen alle kleuren zijn, gemengd of ongemend. De ene kleurtoon is donkerder dan de andere kleurtoon, zoals blauw donkerder is dan geel. Sommige kleuren kunnen duidelijk van elkaar verschillen, zoals een magenta en een oranje. Toch zijn ze qua toon hetzelfde. dat merk je als je een zwart-wit kopie maakt.
Een tint is een kleur gemengd met zwart of wit.
Een kleur kun je dus donkerder of lichter maken met zwart en/of wit, je spreekt dan van verschillende tinten van een kleur.
Maar je kunt kleuren ook donkerder maken zonder gebruik van zwart, dit wordt meestal gedaan in de schilderkunst. Dan heet de donkere kleur die zo ontstaat dus een andere kleurtoon. Soms ook wel schaduwkleur genoemd. Breek je hoofd hier niet over. Gewoon mengen en kijken wat er gebeurt!